2024 онд Монгол Улсын Анхдугаар Үндсэн хуулийн 100 жилийн ой тохионо. Энэхүү түүхэн ойг угтаж Монгол Улсын гавьяат хуульч, Хууль зүйн шинжлэх ухааны доктор, профессор Д.Лүндээжанцан, Түүхийн шинжлэх ухааны доктор, профессор Ц.Батбаяр нар “Хэмжээт цаазатаас Бүгд найрамдах засагт шилжсэн нь” ном бүтээжээ. Шинэ номын нээлт өнөөдөр (2023.12.25) Монгол Улсын Их Хурлын Номын санд боллоо.
“Хэмжээт цаазатаас Бүгд найрамдах засагт шилжсэн нь” бүтээл 1924 онд батлагдсан Анхдугаар Үндсэн хуулийг түүх-эрх зүйн талаас нь судлан шинжилж, агуулга, үзэл баримтлал, агуулга, ач холбогдлыг нэгтгэн дүгнэснээрээ онцлог юм.
-Номыг хүн тархи, оюунаараа бичдэг байхад энэ номыг бичихэд зүрх сэтгэл оролцсон. Тухай цаг үе, түүхийн ээдрээ сүлбээг уудлан үзэх тусам тэр цаг үеийн дээдсээ маш их өрөвдсөн. Яг тухайн үед улс орны тусгаар тогтнол амин чухал байсныг Анхдугаар Үндсэн хуулийн агуулгаас хүртэл харж болно хэмээн доктор, профессор Д.Лүндээжанцан номынхоо нээлтийн үеэр хэлэв. Анхдугаар Үндсэн хууль, түүний агуулга, ямар зам туулж батлагдсан зэргийг судалж, эрх зүйн үүднээс шинжилж байхад маш олон зүйл тодорхой болж, учиг зангилаа тайлагдах хэдий ч эдүгээчилж хэрхэвч болохгүй гэдгийг тэрбээр онцолсон юм. Их түүхээ эдүгээчлэн сэтгэж, Монгол Улсын анхдугаар удаагийн бичмэл Үндсэн хуулийг Зөвлөлт оросоос хуулсан гэж буруу үзэл хандлага их байгаад бид хариу өгөхийг зорьсон хэмээн доктор, профессор Ц.Батбаяр өгүүлээд, Улсын анхдугаар Их Хурлын гишүүд хэрхэн сонгогдож, хэчнээн хоног хуралдаж, Үндсэн хуулийг хэрхэн баталж, Улсын бага хурал яаж байгуулагдсан талаар товч дурдав.
Уг бүтээл Ардын хувьсгал ялж, ардын эрхтэй хэмжээт цаазат засгийг тогтоосон 1921 оноос Улсын анхдугаар их хурлыг хуралдуулж, Анхдугаар Үндсэн хуулийг баталсан 1924 оныг хүртэлх түүхэн цаг үеийг хамарчээ. Ингэхдээ шинэ хууль цааз тогтоох үйл ажиллагаа, тухайлбал “Тангаргийн гэрээ”, “Нутгийн захиргааны дүрэм” зэрэг Үндсэн хуульчилсан баримт бичгүүдийн агуулга, үзэл баримтлал, Улсын түр цагийн хурал буюу анхны парламентын үүсэл, Үндсэн хуулийн төсөл боловсруулах оролдлого, төслүүд, Улсын Анхдугаар их хурал, Үндсэн хуулийн төслийг боловсруулан батлахад Зөвлөлт Орос Улс, Коминтерний үзүүлсэн нөлөө, шахалт дарамт, Бүгд найрамдах засгийг сонгосон шалтгаан зэрэг түүхэн, сонирхолтой үйл явцыг судлан дүгнэсэн байна.
Мөн 1889 онд батлагдсан Японы Үндсэн хууль болон Английн Үндсэн хуулийн шинжтэй актуудыг тухайн үеийн орчуулгаар нь кирилл үсэгт, 1926 оны Тувагийн Үндсэн хуулийг монгол бичгээр анх удаа буулган, судалгааны эргэлтэд оруулсан нь сонирхолтой юм.
Like
0
Зөв
0
0
Буруу
0
Воов
0
Уйтгартай
0
Дуртай
© 2013-2023. Вэб сайт бүтээсэн: Tsast Solution LLC
